Ψυχολόγος Νικηφοράκη Ρουμπίνα MSc
ΑΡΘΡΑ :
"Πένθος, απώλεια και δημιουργία μέσα στην πανδημία"
Τους τελευταίους μήνες υπάρχει ραγδαία εξάπλωση της πανδημίας με κύρια ανάγκη την επιβίωση τόσο βιολογικά (ραγδαία παραγωγή εμβολίου) όσο και ψυχικά καθώς οι ψυχικές επιπτώσεις επηρεάζουν κυρίως την αίσθηση της απώλειας και το πένθους που βιώνουμε όλοι μας πέρα από το πραγματικό γεγονός και σε ένα πιο φαντασιωσικό επίπεδο.
Από τους πρώτους μήνες της ζωής μας είμαστε άρρηκτα συνδεδεμένοι με την απώλεια ψυχικά. Το μωρό που αποχωρίζεται από την κοιλιά της μητέρας του, ο αποθηλασμός, σε συνέχεια με τα διάφορα ψυχοσεξουαλικά στάδια που περνάει το άτομο μέχρι την τυπική ενηλικίωση του είναι συνδεδεμένα με έντονους αποχωρισμούς , «φυσιολογικούς» αποχωρισμούς με σκοπό την ομαλή ενηλικίωση του. Σε φυσιολογική συνθήκη όλοι αυτοί οι αποχωρισμοί βιώνονται με άγχος εσωτερικό και αναβιώνονται με το ίδιο αρχέγονο άγχος σε ενήλικο στάδιο ζωής. Υπάρχουν όμως και περιπτώσεις όπου η ψυχολογική μετάβαση αυτών των αποχωρισμών βιώνεται με μεγαλύτερη ένταση εσωτερικά και μεγαλύτερο φόβο ανάλογα με το εσωτερικό αλλά και εξωτερικό περιβάλλον του παιδιού.
Στην συνθήκη της πανδημίας αυτό το άγχος του αποχωρισμού και της απώλειας πέρα από την φαντασιωσική του διάσταση παίρνει και μια διάσταση πραγματική καθώς αυτό που είμαστε φτιαγμένοι από την φύση μας , να συνάπτουμε οικείες και στενές σχέσεις με το περιβάλλον έχει περιοριστεί ραγδαία και λειτουργεί πια αποτρεπτικά, γεγονός ενάντια στην φύση μας. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα να νιώθουμε την απώλεια και το πένθος σε μια πιο καθημερινή βάση. Ο καθένας επιστρατεύει τις πιο υγιείς του άμυνες για να μπορέσει να «αντέξει» αλλά και να «επιβιώσει» μέσα στην νέα αυτή πραγματικότητα της πανδημίας. Πολλά είναι τα άτομα που έχουν μπει σε μια πιο δημιουργική συνθήκη του εαυτού τους. Αρκετοί συνάπτουν καινούργιες σχέσεις ερωτικές και μη, αρκετοί χωρίζουν από τις σχέσεις τους για να προχωρήσουν, άλλοι έχουν έρθει πιο κοντά με τους οικείους τους, μερικοί ανανεώνουν τα σπίτια τους, άλλοι πάλι αλλάζουν δουλειά, μερικοί παίρνουν προαγωγή. Άλλοι ολοκληρώνουν κύκλους ζωής και άλλοι ξεκινούν καινούργιους. Και υπάρχουν και μερικοί οι οποίοι μπορεί ακόμη να μην έχουν μπει σε πράξεις υπάρχει όμως στην σκέψη τους η αλλαγή.
"Φόβος: Ανεπιθύμητο συναίσθημα ή προάγγελος εξέλιξης;"
Ο φόβος αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της ανθρώπινης φύσης μας καθώς εμφανίζεται με ποικίλους τρόπους και βιώνεται διαφορετικά από άνθρωπο σε άνθρωπο. Υπάρχουν αρκετές αναφορές με διάφορα συγγράμματα μέσα στους αιώνες για το πως οι άνθρωποι βίωναν και διαχειρίζονταν το φόβο τους είτε ατομικά είτε μαζικά. Πολλά είναι τα περιστατικά προσπάθειας ελέγχου του φόβου όπως η μαγεία, η θρησκεία και η επιστήμη.
Παρόλα αυτά ο φόβος δεν έπαψε ποτέ να υπάρχει. Αυτό που διαφέρει κάθε φορά είναι το αντικείμενο του φόβου και τι μέσα διατηρεί ο καθένας μας για την διαχείριση του. Στην σημερινή εποχή, που χαρακτηρίζεται από ραγδαίες εξελίξεις σε όλα τα επίπεδα έρχεται η επιστήμη, η τεχνολογία και ο ορθολογισμός να καταπολεμήσει τους φόβους παλαιότερων πολιτισμών. Ακόμα όμως και σ αυτήν την συνθήκη οι σύγχρονοι μέθοδοι δεν υπόσχονται απαλλαγή από τον φόβο αλλά αποτελεσματική διαχείριση.
Κάθε ηλικία χαρακτηρίζεται από τους δικούς της φόβους, καθώς κάθε φορά που αλλάζουμε ψυχικά στάδιο ζωής ερχόμαστε αντιμέτωποι με πρωτόγνωρες καταστάσεις και καινούργιους φόβους. Φόβους για το άγνωστο που δεν έχουμε προηγουμένως βιώσει. Το αίσθημα του φόβου έρχεται για να μας ενεργοποιήσει μπροστά στην καινούργια απειλή να την ξεπεράσουμε. Η κατανόηση αυτού του φόβου και η παραδοχή του δημιουργεί ένα πρόσφορο έδαφος για το πέρασμα σε επόμενο στάδιο ωρίμανσης, ενώ η μη αποδοχή του εμποδίζει την εξέλιξη και δημιουργεί στασιμότητα. Είναι σημαντικό ν αναφερθεί πως κάθε φορά που φοβόμαστε ενεργοποιούμαστε ψυχικά και σωματικά καθώς απαιτείται ο αποχωρισμός μας από μια προηγούμενη κατάσταση ή συναίσθημα οικείο, για παράδειγμα, ένας θάνατος αγαπημένου προσώπου, η αλλαγή εργασίας, η μια απόλυση, μια αλλαγή κατοικίας, η σύναψη μιας ερωτικής σχέσης. Αυτούς τους φόβους τους αντιλαμβανόμαστε όλοι μας και είναι συνειδητοί όταν συμβαίνουν.
Υπάρχουν όμως και οι ασυνείδητοι φόβοι. Οι φόβοι δηλαδή που είναι τόσο διαφορετικοί μεταξύ τους και δεν εκδηλώνονται σε όλους. Για παράδειγμα, ο φόβος της μοναξιάς, ή ο φόβος για τα αεροπλάνα, ή ο φόβος για τις αράχνες και άλλα πολλά. Αυτοί οι φόβοι παίρνουν διάφορες μορφές και εκδηλώνονται με ποικίλους τρόπους. Μια έκδηλη απάντηση σε ασυνείδητους φόβους είναι το άγχος που σε πολλές περιπτώσεις σωματοποιείται και μπορεί να δημιουργήσει δυσκολίες στην καθημερινή ζωή. Η κατανόηση και η αποδοχή του φόβου μπορούν να λειτουργήσουν σαν εργαλεία διαχείρισης και τροποποίησης αυτών των φόβων.
Συνοψίζοντας η ψυχοθεραπεία είναι μια μορφή παρέμβασης, αποδοχής και κατανόησης όλων των φόβων, ενώ παράλληλα ενδυναμώνει το άτομο και το καθιστά ικανό και επαρκές ώστε να διαχειριστεί τα ανεπιθύμητα συναισθήματα του.